Γεώργιος Πρ. Μαυροχαλυβίδης (ο Πατέρας της Καππαδοκίας)
Επιλέξαμε να αφιερώσουμε το Σύλλογος μας στην μεγάλη αυτή προσωπικότητα, τον αείμνηστο μέγα δάσκαλο του γένους, τον συγγραφέα, τον πατέρα της Καππαδοκίας όπως τον ονόμασε η ιδρύτρια και διευθύντρια του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών Μέλπω Μερλιέ, που τόσα πολλά πρόσφερε μέσα από την ακούραστη δράση του.
Στο γέννημα της δικής μας πατρίδας , τον Αξενό Καππαδόκη Γεώργιο Πρ. Μαυροχαλυβίδη.
Ίσως δεν έχουν γραφτεί τόσα πολλά για τον ίδιο, όσα πραγματικά του αξίζουν. Βιογραφία του γράφτηκε από τον Ιωάννη Ακακιάδη. Έργο σπάνιο και δυσεύρετο. Υπάρχουν όμως άπειρες πληροφορίες μέσα από τις μνήμες και τις μαρτυρίες ανθρώπων που τον έζησαν και των παιδιών τους αλλά και των δικών του παιδιών, της Ανθούλας-Μαριάνθης και του Προδρόμου Μαυροχαλυβίδη.
Υπάρχει το γραπτό έργο του. Πόσο φτωχή θα ήταν η μελέτη μας για την Καππαδοκία αν έλλειπε αυτός ο θησαυρός . Τα κείμενα του ανθρώπου που συντέλεσε στο να αποκτήσει η Καππαδοκία σχολείο, παιδεία, οργάνωση ακόμα και διοικητική.
Ο Μαυροχαλυβίδης γεννήθηκε στην Αξό το 1885, από πατέρα Αξενό και μητέρα από τη Σύλλη Ικονίου της περιφέρειας Λυκαονίας. Σαν μικρό παιδί έζησε σε μία εποχή όπου αν και η Οθωμανική Αυτοκρατορία με το νέο Κανονισμό για τη δημόσια εκπαίδευση επέτρεπε τη δημιουργία σχολείων που θα χρηματοδοτούνταν από τα μιλλέτ, στην Αξό δεν είχε υπάρξει πρόοδος λόγω έλλειψης κοινοτικής οργάνωσης. Στην ιδιαίτερη
πατρίδα του ο δάσκαλος του συχνά του συνέτασσε στα καραμανλίδικα προτρεπτικούς λόγους με πατριωτικό περιεχόμενο, τους οποίους αποστήθιζε ο τότε μαθητής Μαυροχαλυβίδης και τους εκφωνούσε μπροστά στο πλήθος των πιστών από τον άμβωνα της εκκλησίας υπό μορφή ψαλμού, για να μην γίνεται αντιληπτός από τους Τούρκους, μεταφέροντας έτσι εθνικά μηνύματα.
Γρήγορα οι ιθύνοντες του Ικόνιου, οι προύχοντες της Αξού και ο τότε πρόεδρος του συλλόγου «Ανατολή» με έδρα την Αθήνα, αείμνηστος Μαργαρίτης Ευαγγελίδης, καθηγητής πανεπιστημίου Αθηνών, αντιλαμβάνονται την ικανότητα και την ευφυία του παιδιού.
Έτσι το 1887 επιλέγει ο ίδιος σε ηλικία 12 χρόνων από τον Αρχιμανδρίτη Ιωάννη Παντελεημονίδη στα πλαίσια της προσπάθειας του Μικρασιατικού Συλλόγου <Ανατολή> να μορφώσει νέους ώστε να συντελέσουν στην αναβάθμιση της ελληνικής παιδείας στην Μικρά Ασία.
Σπούδασε με υποτροφία της <Ανατολής> στο Σχολαρχείο Ικονίου και στην συνέχεια στο Ιεροδιδασκαλείο Πάτμου (1902-1906).
Το οδοιπορικό της διδασκαλικής σταδιοδρομίας του, το οποίο άρχισε το 1907 και έληξε το 1944, 37 ολόκληρα χρόνια καλύπτει κοινότητες Μικράς Ασίας και Κωνσταντινούπολης (Ικόνιο, Πέρματα, Άκσεχιρ, Πρίγκηπο, Αξό, Μαλακοπή) και στην ελεύθερη Πατρίδα (Βόλο, Ανακασιά Βόλου, Έδεσσα, Πειραιά). Ως διευθυντής των εκπαιδευτήριων Ικόνιου εισάγει νέες μεθόδους διδασκαλίας. Ίδρυσε Πνευματική Εστία με το όνομα «Φιλόπτωχος Αδελφότης Αξενών εν Ικονίω. Η αγία Μακρίνα». Κύριος σκοπός της ήταν η πνευματική ανάπτυξη της υποβαθμισμένης γενέτειράς του,
Το 1906 ο Γ. Μαυροχαλυβίδης είχε διοριστεί ως δάσκαλος στο Ικόνιο και ανασύστησε εκεί την αδελφότητα του 1895 με την επωνυμία <Η εν Ικονίο Φιλόπτωχος Αδελφότητα των Αξενών η Αγία Μακρίνα> με στόχο να συγκεντρωθούν χρήματα για την ανέγερση σχολείου στο χωριό το οποίο και χτίστηκε με τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν το 1909.
Το 1920 με πρωτοβουλία του Μαυροχαλυβίδη που είχε εκλεγεί και πρόεδρος της κοινότητας οργανώθηκε πεντατάξιο δημοτικό με νηπιαγωγείο και συντάθηκε Εσωτερικός Σχολικός Κανονισμός. Με πρόταση του υπήρξε μέριμνα από το κοινοτικό ταμείο για την κάλυψη των άμεσων αναγκών του, την επισκευή του κτιρίου, την αγορά εξοπλισμού και τον διορισμό δύο δασκάλων, δύο διδασκαλισσών και ενός παιδονόμου. Στο σχολείο την εποχή αυτή φοιτούσαν 400 περίπου παιδιά αγόρια και κορίτσια σε ξεχωριστές τάξεις, που διδάσκονταν γραφή, ανάγνωση, αριθμητική αλλά και , Γαλλικά και τεχνικά. Αψηφούσε αυστηρές εντολές και απαγόρευε την τουρκική γλώσσα στα σχολεία, ενώ προωθούσε την ελληνική.
Το δημοτικό σχολείο Αξού (φωτογραφία 2012)
Ταυτόχρονα οργανώνονταν θρησκευτικές γιορτές και εκδηλώσεις για να ενισχυθεί το ελληνικό εθνικό φρόνημα. Πολλοί σχολίασαν την αυστηρότητα του δασκάλου, τον θαύμαζαν όμως για τον ενθουσιασμό και τον πατριωτισμό του, τον οποίο και τους μετέδωσε.
Ο Μαυροχαλυβίδης κατηγορήθηκε για προπαγάνδα υπέρ των ελλήνων και καταδικάστηκε σε θάνατο από το <Δικαστήριο της Ανεξαρτησίας> της Νίγδης. Την ποινή εξαγόρασε ο προύχοντας της Νίγδης Νίκος Σαράφογλου.
Το 1922 η εκπαίδευση οδηγήθηκε σε μαρασμό και το σχολείο της Αξού έκλεισε μετά την νέα σύλληψη του Μαυροχαλυβίδη και την επιστράτευση του στα τάγματα εργασίας.
Κατόρθωσε να δραπετεύσει και κατέφυγε στην Ελλάδα. Δίδαξε δώδεκα συναπτά έτη σε σχολεία της Έδεσσας και κατόπιν μετακόμισε στην Αθήνα για οικογενειακούς λόγους.
Κατά την διδασκαλική του θητεία στην Έδεσσα συνέχισε τους αγώνες του ως φωτισμένος, παιδαγωγός και συνειδητός οπαδός του καθήκοντος. Εργάστηκε στο σχολείο Αρρένων και συνήθως δίδασκε στην Ε΄ και Στ΄ τάξη, γιατί ήθελε να νουθετεί,να εμψυχώνει και να γαλουχεί τη νέα γενιά με τα κατορθώματα των ηρώων. Εξάλλου, ως μεγαλύτερα παιδιά έχουν περισσότερη συναίσθηση της βαριάς ιστορικής τους κληρονομιάς. Αγάπησε την Μακεδονία ως δεύτερη πατρίδα του και ζητούσε τα αυτονόητα: «Κατακρημνίσατε τις Βαστίλλες αυτές και στη θέση τους υψώστε καλλιμάρμαρα, ισάξια του αιώνος και αντάξια της φυλής. Υψώστε σχολεία ευάερα, ευρύχωρα, ναούς υγείας του πνεύματος, που να σκορπούν τη χαρά, το γέλιο, την διάθεση, την όρεξη, το ξάνοιγμα της ψυχής, την πρόοδο, τον πολιτισμό. Υψώστε σχολεία, που να τιμούν την παρούσα γενιά και να ευχαριστούν τα κόκκαλα της περασμένης»
Στο Πανελλήνιο Παιδαγωγικό Συνέδριο, που έλαβε χώρα στην Αθήνα το 1929, σε εισήγησή του αναφέρει: «Το έργο του Σχολείου δεν οφείλει ν΄ αποβαίνει μόνον εν έργον μεταγγίσεως ξηρών από του εγκεφάλου των διδασκόντων εις τους εγκεφάλους των διδασκομένων, αλλ΄ οφείλει κυρίως να είναι δράσις, η οποία γεννά δράσιν, οφείλει κυρίως να είναι σκέψις, η οποία πολλαπλασιάζει την σκέψιν, οφείλει κυρίως να είναι ζωή και κοινωνική κολυμβήθρα από την οποίαν οι τρόφιμοι θα εξέλθωσι κοινωνικοί κολυμβηταί με θάρρος, αυτοπεποίθηση, πρωτοβουλία, ενεργητικότητα, συνεργατικόν πνεύμα, με ηθικοθρησκευτικό χαρακτήρα και με σώμα υγιές, με πλήρη συνείδηση των καθηκόντων των έναντι του εαυτού των, της οικογενείας των, της κοινωνίας και του Έθνους των ». Ήταν τόσο επιτυχημένη η διδακτική και παιδαγωγική μέθοδό του, που έλεγαν για τους επιμελείς μαθητές του: «Ο Μαυροχαλυβίδης του το έμαθε το μάθημα, γι΄ αυτό και είναι τόσο μορφωμένος αυτός».
Δάσκαλος ακόμα στην Έδεσσα προσπάθησε να οργανώσει σύλλογο Αξενών στην Αλμωπία, αλλά δεν υπήρξε ενδιαφέρον από τους κατοίκους λόγω των δύσκολων συνθηκών ζωής και τον συνεχή αγώνα για την επιβίωση.
Από το 1947 έως και το θάνατο του το 1972 ο Μαυροχαλυβίδης υπήρξε επίλεκτος, θερμός και ενθουσιώδης συνεργάτης του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, όπου επί 22 χρόνια, αμισθί με ζήλο και αφοσίωση, πρόσφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες και τις γνώσεις του για την αποθησαύριση της Μικρασιατικής Μνήμης και του Ελληνικού Πολιτισμού των αλησμόνητων πατρίδων.
Το συγγραφικό του έργο:
<Το γλωσσικό ιδίωμα της Αξού> Γ. Πρ. Μαυροχαλυβίδης – Ιωάννης Κεσίσογλου, Αθήνα 1960, είναι μία έκδοση του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών με θέματα Ελληνική γλώσσα- Διάλεκτοι- Καππαδοκία και Καππαδοκική διάλεκτος.
Η δίτομη μονογραφία <η Αξό> Καππαδοκίας, Αξέχαστες πατρίδες, Έργο που εκδόθηκε το 1990 από τα παιδιά του. Η <Αξό> αποτελεί έργο ζωής του Μαυροχαλυβίδη και αποτελεί πολύτιμο λαογραφικό θησαυρό και μνημείο στον χώρο του πολιτισμού.
Ο Γεώργιος Μαυροχαυβίδης τιμήθηκε για το έργο και την προσφορά του τόσο όσο ήταν εν ζωή όσο και μετά θάνατον.
Οι διακρίσεις που έλαβε εν ζωή:
- Από όλα τα Μικρασιατικά Σωματεία, την Πανελλήνια Ομοσπονδία Καππαδοκικών Σωματείων, το Σύλλογο Κωνσταντινουπολιτών του αποδόθηκε δίπλωμα τιμής και ευγνωμοσύνης και τον ανακήρυξαν ομόφωνα αριστίδην επίτιμο μέλος αυτών, μια άκρως τιμητική δάκριση.
- Το 1952 του απονεμήθηκαν από τον τότε υπουργό Γαλλίας Andre Marrie, οι Ακαδημαϊκές Δάφνες και το Μετάλλιο Τιμής ανακηρύσσοντάς τον Αξιωματούχο της Γαλλικής Ακαδημίας.
- Το 1958 η Ελληνική Πολιτεία του απένειμε τον Χρυσούν Σταυρόν του Τάγματος του Φοίνικος.
Μετά θάνατον:
- Το 1988, στην Αξό Γιαννιτσών έγιναν τα αποκαλυπτήρια προτομής του στο προαύλιο του δημοτικού σχολείου της Αξού από τον τότε Υπουργό Βόρειας Ελλάδας κ. Στέλιο Παπαθεμελή.
- Το 1992 ο Δήμος Έδεσσας σε συνεργασία με το Σύλλογο Μικρασιατών Νομού Πέλλας, αποφάσισαν ομόφωνα να δώσουν το όνομα του σε μία κεντρική οδό επέκτασης της πόλης.
- Το Μάιο του 2004 ο διευθυντής του δημοτικού σχολείου Αξού όπου φιλοξενείται και η προτομή του Μαυροχαλυβίδη και με σύμφωνη γνώμη των Καππαδοκών Αξενών καθιέρωσε την ονομασία <Μαυροχαλυβίδεια> για το τουρνουά ποδοσφαίρου που γίνεται κάθε χρόνο τον Μάιο στα πλαίσια του προγράμματος Προγραμματισμού του Συλλόγου Διδασκόντων. Επίσης το μοναδικό και σύγχρονο σχολείο της Αξού Γιαννιτσών ονομάστηκε Γ.Π. Μαυροχαλυβίδης.
- Για την μεγάλη του προσφορά και τη συμβολή του στην επιτυχία των σκοπών του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών αναρτήθηκε τιμής ένεκεν στην μεγάλη αίθουσα του Αναγνωστηρίου του η μεγάλη χάλκινη κεφαλή του Γ.Π. Μαυροχαλυβίδη μεταξύ των ιδρυτών του Κέντρου, Μέλπως και Octave Merlie.
-
Η Μονογραφία του <Αξό> αναγνωρίστηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και πολλούς ειδήμονες πανεπιστημιακούς και βραβεύτηκε από το Πνευματικό Ίδρυμα <Εστία Νέας Σμύρνης> και η παρουσίαση του έγινε στην Ακαδημία Αθηνών από τον τότε πρόεδρο της κ. Μιχαήλ Σακελλαρίου. Ο Γεώργιος Μαυροχαλυβίδης ανήκει στην ομάδα των ανθρώπων που προσέφεραν τη ζωή τους στο βωμό των αγώνων και των υψηλών ιδανικών. Με μια πορεία επική και δραματική με μοναδικό έπαθλο την απόλυτη συνέπεια στο επίμονο χρέος. < Εκείνοι που εργάσθηκαν και εργάζονται για κοινωφελή έργα είναι δίκαιο να τύχουν τιμές και ζώντες αλλά προπαντός μετά θάνατον, γιατί η τιμή αυτή είναι κεντρί στις επερχόμενες γενιές για να μιμούνται το παράδειγμα τους>, λόγια του ίδιου σε ομιλία του στο Κ.Μ.Σ. Και όντως ο ίδιος στάθηκε υπέρλαμπρο παράδειγμα και φωτεινός φάρος για εκείνους τους Αξενούς στην Καππαδοκία, για τους ξεριζωμένους μετά, για τον κάθε μελετητή, για τον κάθε άνθρωπο.
Είναι για εμάς τιμή να έχουμε έναν σύλλογο Αξενών υλοποιώντας το δικό του όραμα και υποχρέωση μας αλλά και ανάγκη ψυχής να αφιερωθεί ο Σύλλογος σε αυτόν. Τον Πατέρα της Καππαδοκίας.
Είθε να είναι κοντά μας από τον Παράδεισο.